منظرهنگاری در طول تاریخ هنر ، صرفا ثبت طبیعت نبوده است بلکه عرصهای برای بازتاب دغدغههای زیباشناختی، فرهنگی و فلسفی انسانها به شمار میرفته است. از چشماندازهای رمانتیک قرن نوزدهم تا بازنماییهای مدرن و انتزاعی قرن بیستم، نقاشی منظره پیوسته با نور، رنگ، فرم و فضا بازی کرده و تجربهای منحصربهفرد از رابطه انسان با محیط خود را خلق کرده است. سال ۲۰۲۵ شاهد مجموعهای از نمایشگاههای جهانی است که این سنت دیرپا را با نگاهی تازه بازخوانی میکنند و مسیر تکامل آن از منظرهی کلاسیک تا چشماندازهای معاصر را به نمایش میگذارند. در این مقاله به برخی از این نمایشگاهها خواهیم پرداخت.
نمایشگاه «شفق شمالی»
نمایشگاه «شفق شمالی» در بنیاد بایلر، نگاهی پژوهشمحور به نقاشی منظره در شمال اروپا و کانادا داشته است. در این نمایشگاه آثاری از هنرمندان برجستهای همچون ادوارد مونک، هیلمـا افکلینت، آکسلـی گالن-کاللا، هارالد سولبرگ، آنا بوبِرگ و از کانادا امیلی کار و لاورن اس.هریس به نمایش درآمد. این مجموعه با تمرکز بر جنگلهای بوریال و نور منحصربهفرد اقلیم شمال، نقش طبیعت را در شکلگیری مدرنیسم و هویت فرهنگی بررسی میکند.
Northern Lights, Fondation Beyeler, Riehen/Basel
Anna Katarina Boberg (1864–1935)
Jakob Kudsk Steensen(Born: 1987 ). Digital Installation
نمایشگاه «هیروشیگه: هنرمند جادههای بیانتها»
نمایشگاه «هیروشیگه: هنرمند جادههای بیانتها» در موزهی بریتانیا، مروری جامع بر آثار اوتاگاوا هیروشیگه (۱۷۹۷-۱۸۵۸)، یکی از برجستهترین هنرمندان چاپ چوبی ژاپن در دورهی اِدو، ارائه میدهد. این نمایشگاه با گردآوری بیش از صد اثر شامل چاپهای چوبی، نقاشیها، طراحیها و کتابهای مصور، نگاه شاعرانهی او به سفر، جاده، طبیعت و زندگی روزمره را آشکار میکند. آثار به نمایش درآمده با تمرکز بر مسیرها و مناظر ژاپن، نشان میدهد چگونه هیروشیگه حرکت، زمان و تغییر فضا را به زبانی بصری و تأثیرگذار تبدیل کرده است. این نمایشگاه جایگاه او را در تاریخ هنر جهانی و تأثیرش بر هنرمندان مدرن غربی را برجسته میسازد.
Artist of the Open Road, British Museum
Plum Park in Kameido, Utagawa Hiroshige, woodblock print
Ferry Boats on the Fuji River in Suruga Province, Utagawa Hiroshige, woodblock print
نمایشگاه «زمان طبیعت»
نمایشگاه «زمان طبیعت» در موزهی هنرهای تاریخی وین، با آثار آرچیمبولدو، باسانّو و بروگل، چرخهی فصول و گذر زمان را از دید هنرمندان رنسانس بازنمایی میکند. بیش از ۱۴۰ اثر شامل نقاشی، مجسمه و ابزار علمی، تعامل انسان و طبیعت را نشان میدهد. در دورهی رنسانس، نقاشی از منظره دیگر صرفاً پسزمینهای برای داستانهای مذهبی یا پرترهها نبود بلکه بهعنوان موضوع مستقل مطرح شد. هنرمندان مثل بروگل و باسانّو به مناظر طبیعی، فصول سال و زندگی روزمره توجه کردند و رابطهی انسان با محیط پیرامون را با جزئیات دقیق و مشاهدهگرانه ثبت کردند. این تغییر، نقطه عطفی در تاریخ هنر بود که مسیر توسعهی منظرهنگاری به سوی نگاه علمی، تجربی و ترکیب هنر با دانش و فرهنگ را هموار کرد و زمینهساز تحولهای مدرن و معاصر شد.
Nature’s Time, Kunsthistorisches Museum/Vienna
Jacopo Bassano, Sleeping Shepherd, 1568
Pieter Bruegel, 1565
نمایشگاه گروهی «منظرهی معاصر ۲۰۲۵»
نمایشگاه گروهی «منظرهی معاصر ۲۰۲۵» در موزهی CICA کره جنوبی، از ۸ تا ۲۶ ژانویه ۲۰۲۵ برگزار شده است و به بررسی چشمانداز در هنر معاصر اختصاص دارد. برخلاف نمایشگاههای قبلی که معمولا سبک یا منطقه خاصی را نمایش میدادند، با آثار متنوع از عکس، نقاشی، ویدیو، هنر تعاملی و چیدمان، نگاه گسترده و جهانی به منظره ارائه کرد. این تنوع و بینرسانهای بودن، ویژگی بارز هنر معاصر است و تعامل انسان با طبیعت را براساس زندگی معاصر، بازتعریف میکند.
Contemporary Landscape 2025, CICA Museum
Video art ,Kevin Eason “The Water Became Red” (2016)
نمایشگاه «نقاشی –طبیعت دگرگونشده»
نمایشگاه «نقاشی –طبیعت دگرگونشده» در گالری «مسامز» لندن و ویلشایر، نمونهای برجسته از منظرهنگاری معاصر است که با نگاهی نو به رابطهی انسان و طبیعت میپردازد. این نمایشگاه میزبان هنرمندان معاصر از جمله؛ کَس کمپبل، نوئل گالاگر، اریک باتچر و هایدی لامپنیوس است. آثار این هنرمندان شامل سبکهای متنوعی از رئالیسم تا انتزاع و هنر مفهومی را شامل میشود که بازتاب تجربههای فردی و جمعی خود از محیط زیست و تغییرات اقلیمی را به نمایش میگذارد. این آثار، منظره را به عنوان ابزاری زنده و مفهومی برای گفتگوی فرهنگی و اجتماعی استفاده کردهاند.
Painting - A Changed Environment, Messums London
Eric Butcher , T/R. 1045, Recycled paint fragments, acrylic, graphite and acrylic gel on glass
Cas Campbell, Scala, Paper pulp and mioneral pigments on canvas
Noelle Gallagher, Earthrise, Oil, charcoal and digital print transfer on linen
آنچه در دوران معاصر قابل توجه است، گسترش مفهوم «منظره» فراتر از نقاشی صرف، به رسانههای متنوع و مفاهیم محیطی و اجتماعی است؛ بدین ترتیب، هنر منظرهنگاری ابزاری برای فهم رابطه انسان با جهان پیرامون و بازخوانی آن در بستر جغرافیای جهانی شده است.