در مورد گئوسپنت

ژاک دریدا متفکر بزرگ فرانسوی، با نگاهی ساختارشکنانه، بر این باور است که زبان نوشتار پیش از زبان گفتار در میان اقوام مختلف پدید آمده است. نخستین جلوه¬های نوشتار در میان بسیاری از اقوام، ¬نگاره-هایی است که بر دیواراه¬های غارها و سینۀ کوه¬ها نقش شده است. این نگاره¬ها بر خلاف برداشت دنیای امروز- که تنها به جنبه¬های زیبایی¬شناسانۀ آثار می¬پردازد- همواره آمیخته با متن و حقیقت زندگی بوده است. نقش گاو، به ویژه در اسطوره¬های ایرانی همواره از مهمترین جلوه¬هایی بوده است که نگاه و موقعیت انسان را به تصویر کشیده است و چنان هالۀ تقدّسی یافته است که گاه برابر و گاه مهمتر از جلوه¬های انسانی شمرده شده است. در اسطوره¬های کیهانی، گاو در مرکز آفرینش قرار دارد و همپای نخستین انسان در بازسازی و باززایی آفریدگان اورمزدی مشارکت دارد؛ مرگ و زندگی گاو پیوندهای عمیقی با مرگ و زندگی دیگر آفریدگان دارد؛ چنان که در اساطیر مهری و زرتشتی، با مرگ گاو، حیوانات و گیاهان بسیاری از کالبد آن به وجود می¬آیند. از سوی دیگر، مفهوم گاو با مفاهیمی دیگر همچون تعادل و توازن آفرینش و چرخۀ زمان و مرزهای کیهانی پیوند یافته است. در اسطوره¬های سامی نیز گاو اهمیت بسیاری دارد؛ چنان که صور اسرافیل را شاخ گاوی می¬دانند که چون یک بار در آن می¬دمند، آفریدگان در خواب مرگ فرو می¬روند و چون دیگرباره آن را به صدا در می¬آورند، همۀ موجوات چونان گیاهانی از دل خاک می¬رویند و به حیات جاودانۀ خود ادامه می¬دهند. در آثاری که مهدی محمدی، هنرمند جوان روزگار و سرزمین ما، به تصویر کشیده است نیز جلوه¬هایی بسیار عمیق از اسطوره¬های دیرپای گاو به چشم می¬خورد. شگفت آنکه نقش گاو در این آثار، با نگاهی خلّاقانه، با جلوۀ سنگی جهان پیوند یافته است. در نخستین اسطوره¬های ایرانی، آسمان دیواره¬ای سنگی دارد که همچون قلعه¬ای نفوذ ناپذیر، دیگر آفریدگان را در دل خود جای داده است و اهریمن مرگ¬آفرین را از نفوذ به درون خود باز می¬دارد. پیوند گاو با ستارگان و میانۀ کیهان نیز در این آثار شایستۀ درنگ است. همچنین، در چند اثر او تکّه¬های جداگانۀ کالبد گاو در میانۀ جلوه¬های گیاهی، در هیأتی راز آلود، چرخۀ بی¬پایان مرگ و زندگی را آشکار می¬کند و به نظر می¬رسد که این تصویرها بیش از آن که حاصل برداشت مستقیم او از اسطوره¬های آفرینش باشد، نتیجۀ ناخودآگاه و نگاه کاوشگر و خلّاق او به هستی و زمان و کیهان است. نگاهی که امروزمان را با دیروزها و فرداهایمان آشتی می¬دهد.