اردشیر محصص و طنز نگاری نو
۲ دقیقه

اردشیر محصص و طنز نگاری نو

شهرزاد رویائی

شهرزاد رویائی

بخشی از یادداشت فاطمه بقراطی درباره اردشیر محصص را به بهانه نمایشگاهی از آثار این هنرمند در گالری آرتیبیشن، می‌خوانیم.

اردشیر محصص، کارتونیست مبتدی و خودآموختة مطبوعات دهة ۱۳۳۰، در فاصلة چند سال به مرتبة هنرمندی ممتاز و پرتوان رسید. در روند این شکفتن، اگر از استعداد هنری، حساسیت‌های ذهنی و پرکاری شگفت‌آور او بگذریم. عوامل، شرایط و آموزه‌های گوناگونی بر او تأثیر گذاشتند و به نگاه و بیان او شکل و جهت دادند. کار مطبوعاتی سبب شد که از ابتدای کار با نخبگان آن زمان مرتبط شود. ارتباط با فضای فکری و فرهنگی پیرامونش و طبعا آگاهی از گفتمان‌های زمانه خودش در ایران و جهان در پختگی ذهنی و غنای مضمونی او تاثیر عمیق گذاشتند. نگاه محصص ترکیب غریبی از واقع‌نگری و تخیل تصویری در قالب طنز بود.

او از میان واقعیت‌های بی‌شماری که پیرامون خود می‌دید. به انسان‌ها، به کردار و روابط‌شان، به عوامل و سازوکار فاسدی که روابط ناسالم میان انسان‌ها را شکل می‌دهند، حساس‌تر بود. مضمون مورد علاقة او افشای تناقضی بود که در رفتار، شخصیت و ظاهر و باطن دوگانة انسان‌ها می‌دید. یا عریان‌کردن واقعیاتی که از دید او زشت و ناانسانی بودند. قالب کار اردشیر محصص طنز بود. طنز تصویری برای بیان درونمایه‌های کنایی و سخره‌آمیز او، به اغراق و دستکاری در شکل واقعی نیاز داشت، بنابراین ضرورت تجربه‌گری در شیوه‌های بیان، توجه محصص را به منابع تصویری گوناگونی جلب کرد.

اردشیر محصص، هنرمندی اصیل بود و بیانی توانا داشت. نگاه واقعگرا، تخیل تصویری و تمهید طنز و شوخ‌طبعی در هنر او در هم تنیده بودند. او به معنای واقعی هنرمندی پیشرو بود، هم برای نگاه دقیق و منتقدش به خصلت‌های انسانی و مناسبات فاسد اجتماعی و هم برای شهامت و نومایگی‌اش در بیان این محتوا. اهمیت دیگر او مرتبط با تأثیر ماندگاری است که هم در زمان خودش و هم بعدها که در ایران نبود، بر شأن و موقعیت طنزنگاری معاصر ایران گذاشت.