آتبین در ۲۵ سالگی

ورود هر فرد به خانه‌ای قدیمی با پنجره‌های بلند و رو به حیاطی دنج که امروزه میزبان گالری آتبین و یک دفتر معماری شناخته‌شده، متعلق به فرخ آذرین است، همیشه با استقبال گرم فرهاد آذرین، مدیر گالری و همراهی او برای توضیح درباره‌ی آثار هنری همراه می‌شود. خانه‌ای در کوچه‌ی خاکزاد، پیش از پل پارک‌وی تهران، که سال‌ها به عنوان دفتر معماری فعالیت داشت، از ۵ تیر ۱۳۷۹ پس از بازسازی، با عنوان «گالری آتبین» نام‌گذاری شد. نام گالری از کتاب برهان قاطع به معنای «گردآورنده‌ی نیکی‌ها» انتخاب شد و لوگوی آن پیش‌تر توسط سیراک ملکونیان برای برند معماری مهندس آذرین طراحی شده بود اما در نهایت برای معرفی گالری آتبین به نمایش درآمد. از نصب آثار تا گزینش هنرمندان، از تعامل با مخاطب تا استفاده از لوگو و حفظ هویت یکپارچه در گالری آتبین با رویکردهای جزئی‌نگر و دقیقی در سطح استانداردهای جهانی دیده می‌شود.

احتمالاً توجه به تهران، زندگی روزمره‌‌اش، نمادهای و یادمان‌های شهری‌اش، تاریخش و یا حتی گوشه‌و‌کنارهای نهان از نظرش که برای جمع‌های کوچک دوستانه واجد معنی می‌شود بخشی از مسیر خودآگاهی ایرانی است که در پی درک و کشف خود به‌عنوان سوژه‌ است. این فرایند ادراکی از آن‌چه ایرانی خوانده می‌شود همراه با رشد و گسترش حوزه‌های مربوط به مطالعه‌ی زندگی روزمره و شهر در سطح جهان مشروعیتی دوچندان به توجه به شهر تهران می‌دهد که حال و همزمان با بحران‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... لایه‌های متعددتری پیدا کرده است. این گرایش در عین‌حال حالا بازاری را نیز برای خود دست‌و‌پا کرده و علاقه‌مندانی را با خود همراه کرده است که لااقل در حوزه‌ی هنرهای بصری برای خرید آثار هنری مربوط به تهران با دست‌و‌دل‌بازی بیش‌تری پول خرج می‌کنند. همه‌ی این‌ها در کنار هم حال فضا را برای عرضه‌ی آثار هنری مربوط با تهران بازتر کرده و محصولات فرهنگی متعدد مربوط به تهران و خرده‌فرهنگ‌های مرتبت با آن را می‌توان در اشکال مختلف مشاهده کرد؛ از محصولات متنوعی که در شکل انبوه تولید می‌شوند (لباس، محصولات تزئینی و ...) تا آثار هنری که به‌شکل تک‌نسخه به نمایش درمی‌آیند. پس آیا می‌‌توان نمایشگاه «تهران» را که از 27 تیر تا 21 مرداد در گالری آرتیبیشن برگزار شد جزئی از این جریان در نظر گرفت؟

نقشه‌ی تهران را باید در چهره‌ی ساکنان‌اش بجوییم. آدم‌ها در تهران با ضرباهنگی از هیاهو همراه هستند. این هیاهو گاهی با اضطراب و سرعت قدم‌های آن‌ها در خیابان برای رسیدن به اهداف و ترقی فرداها معنا دارد و گاهی در تقلایی برای رسیدن به شب‌نشینی و ثبت خاطره‌ای برای فرداهای دورتر نمود پیدا می‌کند. این ریتم را می‌توان در آهستگی و چهره‌های منبسط‌تر در میان تصاویر قدیمی از مردم کوچه و بازار تهران نیز پیدا کرد و در هر دوره از زندگی مردم تهران می‌توان به یک گزاره‌ی مطمئن رسید؛ تهران بدون ساکنان‌ معلق در هیاهوی ناشی از غم و شادی، هویت کنونی‌ را از دست می‌دهد. چهره‌ی ساکنان این شهر با قدم‌هایی که بی‌وقفه به این سو و آن سو می‌کوبند، نبض تپنده‌‌ی پایتخت را حفظ می‌کند و با اتکا به ریشه‌های محکم شهر به پیش می‌رود.

تهران، شهری با تاریخ و فرهنگی چندلایه، مملو از نمادهای شهری و یادمان‌های تاریخی است که نه‌تنها هویت بصری پایتخت را شکل می‌دهند، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از حافظه جمعی ساکنان آن محسوب می‌شوند. از برج آزادی گرفته تا میدان‌ها، پل‌ها و سازه‌های شاخص، این المان‌ها در هنر معاصر ایران به بستری پویا برای بازنمایی روایت‌های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی تبدیل شده‌اند. بررسی این نمادها در آثار هنری، فرصتی فراهم می‌کند تا با نگاهی تازه به پیوند میان هویت شهری و بیان هنری پرداخته شود، به این بهانه برخی آثار نمایشگاه «تهران» را مرور می‌کنیم.

هما یکی از گالری‌های فعال و تأثیرگذار در عرصه‌ی هنر معاصر ایران است که از زمان تأسیس با رویکردی حرفه‌ای، بستری برای ارائه‌ی تجربه‌های متنوع هنری و معرفی نسل‌های جدید هنرمندان فراهم کرده و جایگاه ویژه‌ای در چشم‌انداز هنر تهران یافته است. فعالیت گالری هما در فروردین ۱۳۸۴ با مشارکت دو چهره‌ی فرهنگی آغاز شد؛ هنگامه معمری، مدیر هنری جوان‌ و فعال و پرویز ملکی، مجموعه‌دار و حامی هنر. همکاری این دو، زمینه‌ساز شکل‌گیری نهادی شد که امروز در شمار گالری‌های معتبر کشور قرار دارد.

اگر می‌خواهید تهران را نه فقط در خیابان‌هایش، بلکه در ذهن و رفتار مردمانش بشناسید، کتاب «انسان‌شناسی فرهنگی شهر تهران» نقبی به لایه‌های پنهان و پیدای فرهنگ شهری تهران است. سفری که در آن، شهر نه فقط جغرافیا، بلکه تجربه‌ای انسانی است. انسان شناسی فرهنگی شهر تهران، کتابی است که نخستین‌بار در سال ۱۳۹۵ توسط گروهی از پژوهش‌گران و نویسندگان زیر نظر دکتر ناصر فکوهی با رویکردی انسان‌شناختی در ۵۱۶ صفحه، نوشته و چاپ شده است. بر اساس محتوای ارائه‌شده در این کتاب، مسئله‌ محوری این پژوهش، فراهم‌ آوردن بستری برای انجام مطالعات انسان‌شناختی ژرف‌تر در بافت جغرافیایی شهر تهران است.

شهر تهران برای هر یک از ما با نمایی خاص پیوند خورده است حتی اگر خودمان تاکنون به آن فکر نکرده باشیم قطعا قاب‌هایی مشخص، تعلق به تهران را در ما زنده می‌کند. آنچه گاهی از پشت پنجره‌ها و یا درون خانه‌های‌مان به طور تکراری در ساعاتی از روز بر آن می‌نگریم، معمولا انبوهی از ساختمان‌های دیگر یا تجمع ماشین‌ها را در بر دارد که گاهی با پس‌زمینه‌ای از سبزینگی درختان، مزین و تلطیف می‌شود. تضادی که میان درختان بلند و ساختمان‌هایی بلندتر از درختان پیش چشم ما قرار دارد، به تدریج تعریفی جدید از زیبایی بصری شهرمان را برای ما رقم زده است.

تماشای خود در میان آینه‌های بنایی از گذشته که اکنون بخشی از آن باقی مانده، ما را به جایی دور اما ماندگار از تاریخ تهران می‌برد؛ آنجا که زمانی «تهران»، «طهران» بود.

تهران، ایستاده در جایی میان گرگ‌ومیشِ تعلق ساکنانش قرار دارد. گاهی پایتختی برای مهاجرانی که در پی امکانات و فرداها به سویش آمده‌اند و گاهی جایی برای تولد آن‌ها که در این شهر پا به دنیا گذاشته و هر روزشان را در این شهر زیسته‌اند و هر روز، به دلیل احساسی عمیق‌تر از آنچه که دیگران تجربه کرده‌اند، درگیر نبردی درونی‌ میان عشق به شهر و مفاهیمی چون کلافگی، ازدحام، سرعت، صدا و سرب هستند.

نمایشگاه گروهی «تهران» با همکاری چند گالری، روز جمعه به تاریخ 27 تیر ماه در گالری آرتیبیشن گشایش می‌یابد. این نمایشگاه با یادی از درگذشتگان این جنگ و یادآوری اهمیت پایتخت، شکل گرفته است.

بلز پاسکال، فیلسوف فرانسوی احتمال پایان زندگی‌اش را به دلیل اینکه صرفا دو حاکم در دو سوی رودخانه با هم مخالفت دارند، مضحک و غیرقابل درک دانسته است. اکنون اگر خود را در موقعیت فرضی که پاسکال بیان کرده است ببینیم، معنای رودخانه ناگهان با ناامنی عجین می‌شود در حالی که تا لحظه‌ای قبل از آن وضعیت، رودخانه با زیبایی و تفرج همخوان بوده است. هر واژه و عنصر در بسترهای زمانی خاص، مفهومی بیش و کم از آنچه به طور معمول به یاد داریم را زنده می‌کند و گاهی تفاوت مفاهیم تا حدی با تجربه‌ی پیشین ما تمایز دارد که جهانی تازه پیش روی ما گذاشته می‌شود. آن دوازده روز مبهم برای بسیاری از ما و حتی آن‌ها که صحنه‌هایی از جنگ‌های گذشته را به یاد داشتند، مواجهه‌‌‌ای عجیب را با پیرامون‌ رقم زده است، چرا که هجوم بر وطن هر چند بار که تجربه شود همچنان با بهت و حیرانی همراه است.

آنچه از شاعر می‌شناسیم، تنها شعر نیست بلکه شعور جاری هنرمند است که در هر بستر هنری و زیستی جانی دیگر می‌گیرد. درهم تنیدگی هنرها توسط هنرمندان، اتفاق تازه‌ای نیست اما رد پای شاخص هنرمند در آثار هر زمینه‌ی هنری، مرزی مشترک میان شعر و نقاشی او را یادآور می‌شود. کلمه به عنوان زادگاه اندیشه، پلی برای تولد هنرهاست و تصویر و رنگ در نقاشی نیز از این زادگاه خلق می‌شوند و می‌توان این مرز مشترک میان هنرهای یک هنرمند را به بیان مارتین هایدگر چنین خواند: «همه‌ی هنرها در ذات خود شعر هستند و هر شعر وسعتی به بلندای زبان دارد»، از این روی، هر اثر نقاشی از شاعران را می‌توان تنها از مسیر آشنایی با شعرشان شناخت. مواجهه با آثار این نمایشگاه، شعر و شوری از لایه‌های ناگفته‌‌ی شاعران را در بر دارد.»