فرامرز پیلارام

فرامرز پیلارام، هنرمند نقاش نوسنت‌گرا متولد سال ۱۳۱۶ در تهران است. او در سال ۱۳۴۰ از هنرستان هنرهای زیبای تهران دیپلم گرفت و تحصیلاتش را در دانشکده هنرهای تزیینی دانشگاه تهران ادامه داد. پیلارام در سال ۱۳۴۷ موفق به دریافت کارشناسی ‌ارشد در رشته معماری داخلی و نقاشی تزیینی شد و دو سال بعد برای فراگیری لیتوگرافی و انواع چاپ عازم فرانسه شد. او در تأسیس تالار ایران (تالار قندریز) مشارکت داشت و به همراه چند تن از هنرمندان دیگر، از بنیان‌گذاران مکتب سقاخانه در سال ۱۳۴۱ بود. پیلارام در سال ۱۳۵۳ نیز با هنرمندانی چون مرتضی ممیز، مارکو گریگوریان، غلامحسین نامی و... «گروه آزاد» را به راه انداخت. این گروه در عمر چهارساله‌اش چندین نمایشگاه از آثار نقاشان ایرانی در شهرهای مختلف دنیا برپا کرد و به معرفی هنر نوگرای ایران پرداخت. نام پیلارام با دو جریان «نوسنت‌گرا»ی هنر ایران، یعنی نقاشی‌خط و مکتب سقاخانه پیوند خورده است. او پیوسته در جستجوی بهره‌گیری از نشانه‌های عامیانه، ملی و مذهبی بود. در همین راستا در دوره‌ی ابتدایی آثارش با استفاده از تکنیک مُهرزنی، نقش‌مایه‌های مذهبی نظیر عَلَم و پنجه را بر سطح بوم پیاده ‌کرد. اما در ادامه‌ی مسیر هنری به سمت نقاشی‌خط متمایل شد و خودش را وقف این شیوه‌ کرد. پیلارام جزو نخستین هنرمندانی بود که امکانات صوری خط-نوشته و خوشنویسی سنتی را در نقاشی آزمود و خط را با نگاهی نقاشانه وارد آثار خود کرد. بافت‌ منسجمی که از هم‌آمیزی حروف و کلمات و ترکیب آنها با رنگ‌های متضاد ایجاد می‌شود، مهمترین ویژگی نقاشی‌خط‌های پیلارام است. مرگ زودهنگام پیلارام باعث شد تا دیرتر از بسیاری از هم‌نسلانش مورد توجه قرار بگیرد، با این‌وجود آثارش امروز مورد توجه عمومی قرار دارد. فرامرز پیلارام در شهریور ۱۳۶۲ چشم از جهان فرو بست. پیلارام در توصیف جایگاه خط در آثارش می‌نویسد: «من آنقدر از خط خارج می‌شوم که چیزی که در تصاویر من دیده می‌شود دیگر خط نیست و خصوصیات کلی خط در آن از بین می‌رود، اما این بدان معنی نیست که لطمه‌ای به خط زده‌ام. بلکه دنیای دیگری از خط برای خویش ساخته‌ام.» پاکباز درباره‌ی دوره‌ی دوم آثار پیلارام می‌نویسد: «پیلارام به خوشنویسی -به‌خصوص نستعلیق و شکسته‌نستعلیق- روی آورد. در این عرصه، با بهره‌گیری از الگوی سنتی سیاه‌مشق دست به تجربه‌هایی بسیار متنوع زد. این تجربه‌ها مشتمل بود بر انواع ترکیب‌بندی‌های هندسی با بافت نگارشی، طرح‌های خوشنویسانه، سیاه‌مشق‌های رنگین، و ریتم‌هایی از حروف برجسته‌نمایی شده و متداخل در یکدیگر.»